ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ

Βιβλιοπαρουσιαση από τον Σταύρο Ιντζεγιάννη



ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ

- ΑΠΑΝΤΑ -



-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΜΑΝΟΛΗ ΜΑΓΚΛΑΡΑ-



58 χρόνια σε 450 σελίδες πώς να χωρέσουν;

Ο Μανώλης Μαγκλάρας φιλόλογος και τ. Πρόεδρος και αναμορφωτής του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών συγκέντρωσε, ανθολόγησε , ταξινόμησε και παρουσίασε τη ζωή και το έργο του συντοπίτη του Συρρακιώτη ποιητή Γεωργίου Ζαλοκώστα σε ένα ιδιαίτερα καλαίσθητο και από κάθε πλευρά άψογο-πολυτελή τόμο 450 σελίδων . έκδοση Πνευματικού Κέντρου Συρρακιωτών-Ιωάννινα 2008

Δεν είναι πολύ γνωστός στο ευρύτερο κοινό της εποχής μας ο ποιητής Γεώργιος Ζαλοκώστας που έζησε τη βιολογική και ποιητική του ζωή και δημιούργησε στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα και έφυγε ακριβώς τότε που με τη γέννηση των Παλαμά, Δροσίνη, Καμπά θα άνοιγε ο δρόμος για τη Νέα Αθηναϊκή Σχολή προδρομικής των μετέπειτα αλλαγών.

Θέλω να πω ότι δε στεφανώνεται με κλάδους δάφνης τόσους, όσους οι περίπου συνομήλικοί του Σολωμός - Κάλβος κ.α. παρά το γεγονός ότι όπως τεκμαίρεται από τα άπαντά του, που ο κ. Μαγκλάρας παρουσιάζει με εκτενή σχόλια ουδ` όλως υπολείπεται αυτών. Και πρέπει να ομολογήσουμε ότι είναι ο ποιητής που έθρεψε τις ευαισθησίες των χρόνων του Δημοτικού σχολειού με τον «Βορρειά που τ`αρνάκια παγώνει» κι αργότερα στα πρώτα γυμνασιακά μας χρόνια ερέθισε τα πατριωτικά μας απωθυμένα με το «Χάνι της Γραβιάς» όπου «Αλλ` εδώ ω υιέ του προφήτου μιναρέ δε θα βρεις υψηλό αλλά μόνο τουφέκι καλό και ιδού η φωνή του…»

Οι αλλαγές από την παλιά Αθηναϊκη Σχολή με τον ομοιοκατάληκτο στίχο τον ρομαντισμό και το υψιπετές ηρωικό ύφος των χρόνων της επανάστασης, τη ρητορική τους αλλά κυρίως το γλωσσικό και η θεματολογία τους, αποστασιοποιήθηκαν από τη Νέα Αθηναϊκή σχολή ( τέλος του 19ου αρχές του 20ου αιώνα) που άλλαξαν τα ποιητικά μας πράγματα για να καταλήξουν στον σύγχρονο ελεύθερο στίχο με τις μεταφορές, συμβολισμούς και τη διαφορετική προσγειωμένη –για ένα διάστημα και στρατευμένη –ποιητική του καιρού μας.

Ο άθλος εν προκειμένω του κ. Μαγκλάρα στην επιμέλεια της έκδοσης είναι ότι ανατρέποντας τον ημερολογιακό χρόνο αναβιώνει την ποιητική και βιολογική εποχή ώστε αξιολογώντας το έργο και τη ζωή του ποιητή, την οικογενειακή του τραγωδία και τα ποιητικά του

ερεθίσματα, ο αναγνώστης ζει μέσα στο κλίμα των ημερών.

Πράγματι η αξία της όλης παρουσίασης έγκειται όχι μόνο στο ότι προβάλλεται το έργο του Γεωργίου Ζαλοκώστα αλλά μέσα από αυτό κρίνεται , σχολιάζεται και παρουσιάζεται ολόκληρη η τόσο ενδιαφέρουσα εποχή μέσα στην οποία εποίησαν (με την έννοια του ποιώ= δημιουργώ) μεγάλοι ποιητές όπως ο Σολωμός, ο Βαλαωρίτης, ο Παράσχος ο Κάλβος κ.α

Ιδιαίτερα αναλύεται η γλώσσα, οι εμπνεύσεις, η θεματολογία που δονούν την ποίηση του καιρού η τεχνοτροπία και το ύφος.. Αξίζει εν προκειμένω να υπογραμμίσει κανείς ότι ο επιμελητής στέκεται στη παρουσίαση της κρίσεως περισσότερο στην πατριωτική του ποίηση ( Το Μεσολόγγιον, Αι σκιαί του Φαλήρου, Ο Βότσαρης ,Η Κλέισοβα και κυρίως «Το χάνι της Γραβιάς» αλλά και «Το βορρειά που τ` αρνάκια παγώνει» τα οποία είναι από τα πλέον γνωστά του ποιητή και τα πιο διαβασμένα –αλώβητα από τον χρόνο θα έλεγα- τα οποία ο σύγχρονος αναγνώστης μπορεί εύκολα να προσεγγίσει καθώς είναι πολυδιαβασμένα -θα έλεγα και πολυαγαπημένα- από τα αναγνωστικά της σχολικής μας εποχής, αλλά και τα οποία μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμε συχνά, για να χαρακτηρίσουμε εποχές ή καταστάσεις.

Πόσες φορές λ.χ μιλώντας για τον καιρό δε λέμε :Είχε ένα βοριά που τα αρνάκια παγώνει ή « από κρότον οργάνων βουίζει..»Ενώ από τη λυρική του ποίηση ξεχωρίζει το τόσο γνωστό μας «το φίλημα» που τόσο αγαπήθηκε και τραγουδήθηκε. (η αλήθεια εν προκειμένω είναι ότι τη δημοφιλία του τη χρωστά σε μεγάλο μέρος ,στη θεατρική του διασκευή από τον Κορομηλά, όμοια καθώς το «άξιον εστίν» έγινε γνωστό περισσότερο από τη μελοποίησή του από τον Θεοδωράκη).

Από την άποψη της δομής ο επιμελητής φροντίζει να προϊδεάσει τον αναγνώστη για τα τεχνικά χαρακτηριστικά της ποιητικής δημιουργίας του Ζαλοκώστα, σχολιάζοντας εκτενώς -πέρα από τη λεπτομερή καταγραφή του βιογραφικού του- και του κλίματος μέσα στο οποίο έζησε ο ποιητής.

Πολύτιμες σχετικά με τη γλώσσα και το γλωσσικό ζήτημα στην Ελλάδα, είναι οι σημειώσεις και οι αναφορές του όπου γράφει σχετικά: «Πέρα από τα όσα λέχτηκαν ή γράφτηκαν, είτε από τον ίδιο τον ποιητή, είτε από τους μελετητές του έργου του, είναι χρήσιμο κοιτάζοντας-εκατόν πενήντα χρόνια μετά – από μεγάλη απόσταση τα πράγματα και με καθαρότερη ματιά να τοποθετήσουμε τον ποιητή και το λογοτεχνικό του έργο στην εποχή του, ειδικότερα δε στο γλωσσικό περιβάλλον εκείνης της περιόδου. Μ` αυτή την έννοια θα αναζητήσουμε και θα κρίνουμε κάτω από ποιες συγκεκριμένες ιστορικές, κοινωνικοπολιτιστικές και πολιτικές συνθήκες έζησε, έδρασε και δημιούργησε» Και ακόμη εξετάζοντας τη θετική προσφορά της καθαρεύουσας σημειώνει : «Το νεαρό ελληνικό κράτος , μόλις βγαλμένο από μια σειρά ιστορικές περιπέτειες όντας μόνο του σαν έθνος , αδύνατο και ανυπόδυτο πάσχιζε να ορθοποδήσει, να στηριχτεί σε δικές του δυνάμεις που τις αναζήτησε και τις άντλησε από την πλούσια παρακαταθήκη των αρχαίων προγόνων του….Αλλά και στο καθαρά γλωσσικό τομέα δε θα` ταν υπερβολή, αν ισχυριζόμουν ότι η προσφορά της καθαρεύουσας –το ξαναλέω σ` αυτή τουλάχιστον τη φάση που συμπίπτει με την εποχή του Ζαλοκώστα είναι αναμφισβήτητη. Και τούτο γιατί συνέβαλε στον εξελλινισμό που λεξιλογίου ιδίως από τις τούρκικες λέξεις που προικοδότησε η Τουρκοκρατία στη γλώσσα μας…επομένως δεν είναι καθόλου σωστό αυτό που λέγεται-χωρίς να υπεραμύνομαι βέβαια των καθαρευουσιάνων- ότι οι αρχαϊζοντες τάχα είναι οι κακοί και οι άλλοι οι καλοί»

Συνεχίζει δε : (Έγραφε όπως έγραφαν και οι άλλοι. Σελ 63) Θέλω με όλα ταύτα να εξηγήσω γιατί ο Ζαλοκώστας παρότι γνώριζε τη δημοτική γλώσσα όσο κανένας σύγχρονός του λογοτέχνης –τουλάχιστον στο Αθηναϊκό περιβάλλον-μεταχειρίστηκε και την καθαρεύουσα και μάλιστα σε υψηλό βαθμό όπως βεβαιώνουν τόσοι και τόσοι μελετητές του Όλα αυτά και άλλες καίριες επισημάνσεις όπως λ.χ. «ο σύνδεσμος

της Αθηναϊκής και επτανησιώτικης σχολής» και άλλα εισάγουν και κατατοπίζουν τον αναγνώστη για το κλίμα μέσα στο οποίο έζησε και ενεπνεύσθη και δημιούργησε ο Ζαλοκώστας.

Ακόμη –ακόμη επισημαίνει ο φιλόλογος -επιμελητής -των απάντων Μ. Μαγκλάρας τις επιδράσεις από τα Ιταλική ποίηση στο έργο του Ζαλοκώστα υπογραμμίζοντας «Παράλληλα με τους δόκιμους Ιταλούς λογοτέχνες ο Ζαλοκώστας μελετά και δημοφιλή ποιήματα γνωστών και άγνωστων Ιταλών ποιητών τα οποία είτε μεταφράζει ή εμπνέεται δικές του συνθέσεις .Αυτό συνέβη και σε δύο από τα πιο γνωστά και πλέον διαδεδομένα που μελοποιήθηκαν κιόλας και πέρασαν στο στόμα του λαού που συνεχίζει να τα τραγουδά μέχρι σήμερα. «Η αναχώρησις» και «το φίλημα»

Ακόμη, από την άποψη της δομής πάντα, η όλη συλλογή και ταξινόμηση των απάντων του ποιητή χωρίζεται – ταξινομείται σε τρία μέρη : Πατριωτικά(Επικά –αναμνήσεις-Ώραι σχόλης-η κληρονομιά) 15 ποιήματα –Λυρικά-44 ποιήματα και το, μεταφραστικό έργο του 35 μεταφράσεις εκ των οποίων 13 είναι από το έργο του Εδουάρδου Μπάρβερ αλλά και άλλων όπως του Μάρκο Τανίνι, του Ούγο Φώσκολου, του Ιωσήφ Ρεγκάλδη ή του Τορκουάτο Τάσσο

Στη φροντίδα του επιμελητή όπως εύκολα παρατηρεί κανείς είναι να εισαγάγει τον αναγνώστη στο κλίμα της εποχής ώστε διαβάζοντας ή ακούγοντας να μιλούν για τον Ζαλοκώστα να τον τοποθετεί και να τον κρίνει in tempora καθώς θα λέγαμε, αποφεύγοντας τον σχολιασμό με βάσει τα σήμερον κρατούντα. Παραθέτοντας μάλιστα για ισχυροποίηση του ποιητικής του προσωπικότητας και αποσπάσματα από την κριτική γνωστών κριτικών ή βιογράφων του (Σπυρίδων Λάμπρος) για το έργο του.

Γενικά, εν κατακλείδι, πρέπει να σημειώσουμε ότι τόσο το γλωσσικό όσο και η θεματολογία της εποχής (πρώτο μισό του 19ου αιώνα) αποτελούν για τον αναγνώστη και δη για τον ερευνητή σπουδαία εργαλεία και από αυτή την άποψη μπορούμε να πούμε ότι ο Μανόλης Μαγκλάρας έχοντας επιμεληθεί τα άπαντα του Γεωργίου Ζαλοκώστα «εκόμισε» στην έρευνα και την αξιολόγηση όχι μόνο του ποιητή αλλά και της εποχής του.

Σταύρος Ιντζεγιάννης