ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΟΣ 3/4/2015

                                     ΚΑΘ ΟΔΟΝ

    ΛΑΖΑΡΕ ΔΕΥΡΟ ΕΞΩ

    Ήρθε ο Λάζαρος-ήρθαν τα βάγια ήρθαν κι οι γιορτές.                                     Να πω τα Βάγια κι αν κοιμάστε να ξυπνήσετε.                                    .                                                                                         Το καλάθι μ`θέλει αυγά τα χεράκια μ` κοκοσούλες                                          και οι τσεπούλες  πενταρούλες

 Σηκωνόμαστε πρωί- πρωί- παίρναμε το καλάθι που είχαμε στολίσει από το βράδι με βάγια και ανοιξιάτικα λουλούδια και παίρναμε σβάρνα τις πόρτες της γειτονιάς.: Να πω το Λάζαρο –καλημέρα σας!  

  Αν δεν μας έδιναν τίποτε ή μας έδιωχναν αρχίζαμε τις κατάρες .

  « Στο σπίτι όπου κάθεσαι, κούκος να μη λαλήσει
Μήτε ποτές αβγό να δεις κι η κότα σ’ να ψοφήσει»                                       Ή την παραλλαγή                                                                                    «Λάζαρος στην πόρτα σου / Να ψοφήσει η κότα σου.
Και τ’ αβγά τηγανητά / στην ψυχή σου κολλητά»

 Πλούσιο  σε λαογραφικά έθιμα το τριήμερο των Βαϊων  που μαζί με την νεκρανάσταση του Λαζάρου έχουμε και την θριαμβευτική είσοδο του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα

      Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, μάλιστα στα  Ιεροσόλυμα, ο επίσκοπος έμπαινε στην πόλη «επι πώλου όνου», αναπαριστάνοντας το γεγονός, ενώ στα βυζαντινά χρόνια γινόνταν  «ο περίπατος του Αυτοκρατορα», από το Παλάτι προς τη Μεγάλη Εκκλησία. Στη διαδρομή αυτή ο αυτοκράτορας μοίραζε στον κόσμο βάγια και σταυρούς και ο Πατριάρχης σταυρούς και κεριά.
   Στη Ικαρία  κορίτσια με στολισμένα καλαθάκια ή ομοίωμα του Λαζάρου ( οιΛαζαρίνες) γυρνούν  και λένε το Λάζαρο και οι νοικοκυρές τα φιλοδωρούν με αβγά. Στην Κύπρο γίνεται αναπαράσταση της νεκρανάστασης του Λαζάρου, ενώ στην περιοχή της Κοζάνης νέες κοπέλες, στολισμένες με λουλούδια -οι Λαζαρίνες κι εδώ- χορεύουν τελετουργικά και τραγουδούν ανοιξιάτικα τραγούδια. Το τραγούδι του Λαζάρου προετοιμάζει για το Πάθος του Χριστού και την Κάθοδο στον Αδη αλλά και την εκ νεκρών Ανάσταση. Οι Λαζαρίνες, γυρίζουν  από σπίτι σε σπίτι κρατώντας  στα χέρια ένα  ομοίωμα του Λαζάρου, φτιαγμένο από τον κόπανο, που πλένουν τα ρούχα, ντυμένο με πολύχρωμα πανιά, σα να κρατούν μωρό φασκιωμένο, ή τη ρόκα ή καλάμια ή και  μια κούκλα στολισμένη με πολύχρωμα λουλούδια, κορδέλλες και παρδαλά πανιά. Στη Σκύρο αντί για  όλα  αυτά παίρνουν τη σιδεροχουλιάρα (=κουτάλα τρυπητή) και βάζουν μαργαρίτες σε κάθε τρύπα. Στη μέση βάζουν ένα γαρυφαλλάκι κόκκινο και φτιάχνουν ένα πρόσωπο. Δένουν ένα ξύλο σταυρωτό πάνω στην κουτάλα, σαν χέρια και φορούν ένα πουκαμισάκι. Κάνουν το Λάζαρο. Γυρίζουν τα σπίτια και συγκεντρώνουν λεφτά, αβγά, ό,τι έχουν.

     Στην Κύπρο αντί για ομοίωμα ένα παιδί παρίστανε τον Λάζαρο, ντυμένο με λουλούδια. Γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι, ο Λάζαρος έπεφτε κάτω και παρίστανε τον νεκρό και κάποιο από τα παιδιά φώναζε: «Λάζαρε, δεύρο έξω!» Τότε πετιόταν επάνω. Ανάλογα έθιμα νεκρανάστασης συνηθίζονταν στον ελληνικό χώρο κατά τη διάρκεια της άνοιξης

 Τα παλιότερα χρόνια  προμήθευαν τα νιόπαντρα ζευγάρια της χρονιάς ή και μόνο τις νιόπαντρες γυναίκες, για το καλό του γάμου τους. και μ` αυτά άρχιζαν να χτυπούν η μία την άλλη γιατί πίστευαν πως η γονιμοποιός δύναμη που κρύβουν τα φυτά αυτά  θα μεταφερόταν και στις ίδιες και η μια χτυπούσε την άλλη με τα βάγια.
Τα "βαγιοχτυπήματα" σιγά-σιγά άρχισαν να γίνονται και από τις άλλες γυναίκες  με την ευχή "και του χρόνου να μη σε πιάνει η μύγα δηλαδή το κακό.

   Ακόμη πιστεύοντας ότι τα βάγια είχαν δυνάμεις αποτρεπτικές του κακού  βίτσιαζαν –δηλαδή χτυπούσαν-  γυρίζοντας από την εκκλησία τα δέντρα, τα κλήματα,  και τα ζώα τους. λέγοντας  « Εξω ψύλοι – κόριζες. Μέσα βάγια και χαρές» και βέβαια γυρνώντας από την εκκλησία τα στόλιζαν το  εικονοστάσι με τα ευλογημένα από τον παπά  βάγια και μ' αυτά "και μ` αυτά  κάπνιζαν- ξεμάτιαζαν δηλαδή- γυναίκες τα παιδιά για το "κακό το μάτι".
   Αν και είναι ακόμη Σαρακοστή, η εκκλησία την Κυριακή των Βαϊων επιτρέπει το ψάρι από αυτό και το τραγούδι της ημέρας
  « Βάγια – βάγια των βαγιών τρώνε ψάρι και κολιό

Κι ως την άλλη Κυριακή με το κόκκινο το αυγό» ή η παραλλαγή « και την άλλη Κυριακή με το σουβλιστό το αρνί»

   Πόσα από αυτά τα έθιμα διατηρούνται στην ισοπεδωτική εποχή μας; Μη  ψάχνετε. Δυστυχώς χάσαμε την ομορφιά των λαογραφικών εθίμων. Κάποιοι παλαιοί ρομαντικοί τα συντηρούμε στις κουβέντες μας κι αυτό είναι όλο.

   Καλό Μεγαλοβδόμαδο φίλοι μου!

                     Σταύρος Ιντζεγιάννης